Czy wiesz, że stopa stopie nierówna, że podczas biegu utrzymuje ciężar nawet pięciokrotnie większy niż ciężar ciała, że niektórzy ludzie boją się własnych stóp i że podobno kształt stopy mówi o charakterze człowieka?? We współpracy z fizjoterapeutką Sonią Barvenčíkovą z Fyzionožki przedstawiamy ciekawe fakty na temat funkcjonowania ludzkiej stopy.
20 interesujących faktów na temat ludzkiej stopy
Ludzka stopa składa się z 26 kości, które łączą się w 33 stawach i są połączone 107 więzadłami. Aby stopa działała prawidłowo, musi jednocześnie pełnić funkcję amortyzatora i dźwigni. Choć przez większość dnia chowamy stopy w skarpetkach i butach, można się o nich dowiedzieć wielu ciekawych rzeczy:
1) Noga nie zawsze jest nogą
Kiedy mówimy "noga" (ludzka noga, a nie noga stołu), większość ludzi ma na myśli ogólnie dolną część ciała. Jednakże w środowisku medycznym część od stawu biodrowego do stopy nazywa się „kończyną dolną”, natomiast określenie "noga" może oznaczać dolną część kończyny dolnej, czyli stopę.
2) Ludzka stopa wyglądała kiedyś inaczej
Małpy mają szerszą stopę z oddzielnym dużym palcem, który służy do chwytania. Nasi dalecy przodkowie mieli podobne stopy zanim zaczęli chodzić na dwóch nogach.
Jednak wraz z przejściem do pozycji pionowej środek ciężkości znalazł się w tej samej płaszczyźnie co ciało, wystarczyła zmniejszona powierzchnia podeszwy, duży palec u nogi zrównał się z pozostałymi palcami i stracił funkcję chwytu, kość piętowa obróciła się i stała się znacznie silniejsza, uformował się łuk stopy, a dłonie zostały odciążone.
3) Stopy polegają na łukach
Łuki pomagają chronić tkanki miękkie stopy, zapobiegają uciskowi mięśni, naczyń krwionośnych i nerwów stopy oraz wspierają elastyczność stopy, zapewniając miękki i elastyczny krok. Całe slepienie stopy jest utrzymywane przez wzajemne powiązania łuku przyśrodkowego i bocznego, napięcie mięśni i więzadeł stopy i podudzia. Funkcjonowanie łuków stopy opisujemy bardziej szczegółowo tutaj.
4) Łuki polegają na sobie
Podobnie jak w architekturze, sklepienie stopy zbudowany jest na zasadzie łuku samonośnego. Poszczególne kości są ułożone jedna na drugiej w sposób przypominający klin, siły z łuków działają na kliniec (lub najwyższą kość), a następnie kliniec działa tą siłą z powrotem.
5) Łuki są podzielone na belki
Być może wiesz, że łuki stopy dzielimy na podłużne i poprzeczne. W rzeczywistości łuków mamy jednak niezliczoną ilość, gdyż w przestrzeni trójwymiarowej są one podzielone na promienie, przez co możemy zmieścić wiele z nich obok siebie.
Na łuku podłużnym, którego szczytem jest kość skokowa, wyróżniamy dwa promienie, które zaczynają się blisko siebie i rozchodzą się jak wachlarz. Promień przyśrodkowy jest wyższy i powstaje przez połączenie kości skokowej, łódkowatej, poprzecznej kości klinowej i trzech sąsiadujących kości śródstopia (od pierwszej do trzeciej). Promień boczny jest niższy i składa się z kości piętowej, sześciennej i dwóch pozostałych kości śródstopia (czwartej i piątej).
Łuk poprzeczny, który jest najbardziej wysklepiony w obszarze środkowej kości klinowej, zaczyna się od kości klinowych i prowadzi do przodostopia. Można więc zauważyć, że łuk poprzeczny nie jest jeden, ale możemy złożyć jeden łuk poprzeczny za drugim w środkowej części stopy.
6) Łuki podtrzymywane są strzemionami
Same więzadła nie utrzymałyby razem kości łuku, więc łuki są podtrzymywane przez ścięgniste strzemię utworzone przez ścięgna przyczepowe mięśnia piszczelowego przedniego i mięśnia łydkowego długiego. Strzemię ye ścięgien podpiera wówczas nogę w podobny sposób, jak kiedy nasza stopa znajduje się w strzemieniu podczas jazdy konnej.
7) Stabilność stopy zapewniają 4 punkty
Stabilność każdego ciała zapewnia podparcie w trzech punktach ze środkiem ciężkości pomiędzy tymi punktami, dlatego często mówi się również o 3-punktowym podparciu nogi. W szczególności mamy na myśli głowy I i V kości śródstopia (śródstopia) oraz guzkości piętowej. Ostatnio jednak dominuje opinia, że noga opiera się na 4 punktach (podparcie 4-punktowe). Kość piętowa jest tak ważną strukturą, że stopa opiera się na guzkach wewnętrznych (przyśrodkowych) i zewnętrznych (bocznych). To właśnie pomiędzy tymi dwoma guzkami podtrzymującymi i dwiema głowami kości śródstopia rozciągają się łuki stóp.
8) Paluch dominuje nad stopą
Paluch u nogi wyróżnia się nie tylko optycznie, jako największy (i zazwyczaj najdłuższy) palec u nogi, ale także odgrywa kluczową rolę jeśli chodzi o prawidłowe funkcjonowanie stopy. Z jednej strony stanowi ważne podparcie dla ciała, ale jednocześnie od niego odbija się stopa podczas chodzenia lub biegania. Kiedy duży palec u nogi odchyla się od swojej osi (z powodu złego obuwia, kontuzji, niewłaściwego sposobu chodzenia itp.), zmienia się ustawienie stopy i zdolność dużego palca do pełnienia swojej funkcji. Ponieważ stopy stanowią coś w rodzaju fundamentu całego domu, problemy z dużym palcem mogą przenieść się na całe ciało.
9) Paluch jest połączony z kręgosłupem szyjnym
Czy szyja wydaje się zbyt oddalona od palucha? Wiedz więc, że te dwa obszary są połączone łańcuchami mięśniowymi. Ruchomość kciuka wpływa na funkcjonowanie kręgosłupa, migreny mogą dotyczyć także palców stóp. Nie zdziw się, jeśli problemy w górnej połowie ciała będą powiązane z problemami w okolicy stóp. Ogólne wzajemne powiązania organizmu omawiamy bardziej szczegółowo w tym artykule.
10) Nawet mały palec ma ogromne znaczenie
Chociaż jest najmniejszy, to mały palec u nogi również odgrywa ważną rolę we wspieraniu stopy. Niestety, jest to palec, który większość butów (z wyjątkiem butów barefoot, obszernych w palcach) bardzo zaniedbuje swoim kształtem. Dociskanie małego palca do pozostałych palców często prowadzi do jego wykrzywienia, a utrata podparcia powoduje w konsekwencji obniżenie się łuku poprzecznego.
11) Masa ciała zwiększa się podczas ruchu
Wspomnieliśmy już o znaczeniu palców podczas odbicia, ale kluczowe znaczenie ma także pochłanianie siły podczas stąpania. Stopa musi najpierw zrównać się z powierzchnią, po której się porusza, a na koniec prawidłowo przetoczyć się przez duży palec i odbić się od niego. Podczas odbicia paluch przenosi dwukrotnie większy ciężar niż pozostałe palce. Podczas chodzenia noga zwykle przenosi ciężar 1,5-krotności całego ciała, a podczas biegu nawet 5-krotność. Zatem na stopy działa stosunkowo duża skumulowana siła.
12) Utrzymując dynamikę, zapobiegasz bólowi
Dla prawidłowego funkcjonowania stóp ważne jest, aby stopy miały ruchome palce, piętę i nie miały sztywnych stawów. Noga musi odpowiednio amortyzować obciążenie i być elastyczna. Wszystkie te aspekty zapobiegają bolesnym łukom i przeciążeniom rozcięgna podeszwowego.
13) Stopy potrzebują regularnej ulgi
Ponieważ cały dzień stoimy na nogach, odczuwamy ulgę, kiedy podniesiemy nogi do pozycji podwyższonej. Połóż się pod ścianą, unieś nogi i oprzyj je o ścianę. Wypróbuj świecę, którą znasz z siłowni lub jogi. Można dobrze ukrwić naczynia krwionośne, krążąc kostką i rozciągając lub kurcząc palce u nóg, nawet w pozycji uniesionej. Założenie skarpetek korekcyjnych również odciąży stopy.
14) Pomaga masaż stóp
Stopy cierpią, jeśli zapominamy o nie zadbać, przez cały dzień zostawiamy je zamknięte w skarpetkach i butach. Dlatego powinniśmy regularnie znajdować czas na odpowiednią pielęgnację, a przynajmniej zwracać na nie szczególną uwagę podczas kąpieli. W aptece znajdziesz wiele produktów do pielęgnacji, oprócz kuracji warto też zostawić stopy na pewną część dnia bose, bez butów i skarpetek. Spróbuj także masażu rękami lub urządzeniami do masażu.
15) Niektórzy ludzie nie lubią swoich stóp
Choć może się to wydawać dziwne, są osoby, które nie lubią dotykać swoich stóp. Uważają stopy za odległą część ciała, gdzie bodźce zewnętrzne są dla nich nieprzyjemne. Zjawisko to objawia się już u dzieci i towarzyszy mu niechęć do zdejmowania butów czy skarpetek. Jednak nieleczone stopy powodują wiele problemów, nie tylko uszkodzenia skóry.
16) Stopę można badać różnymi urządzeniami
W miarę upływu czasu możliwości badania stóp rosną. Nie musimy już zadowalać się jedynie oceną optyczną czy dotykiem specjalisty, oferujemy szeroką gamę badań instrumentalnych. Wspomnijmy chociażby o podoskopie, plantografie, cyfrowej analizie DigitsolePro czy platformie pedobarograficznej. Badania za pomocą przyrządów dostarczają bardzo wiele cennych danych o naszych stopach.
17) Nawet bajki zawierają ziarno prawdy
Nie jest tajemnicą, że nazwa "ścięgno Achillesa" pochodzi od mitycznego bohatera ze starożytnych mitów greckich. Po urodzeniu matka zanurzyła Achillesa w rzece Styks, aby zapewnić mu nieśmiertelność. Ponieważ jednak podczas tego zabiegu matka musiała trzymać syna za piętę, ścięgno mięśnia łydki stało się jego jedynym wrażliwym miejscem, w które później trafiła strzałą.
Z okresu wojen uzasadnione jest także skojarzenie "zniszczone ścięgno Achillesa = śmierć". Ktoś, komu wróg przeciął ścięgno Achillesa, prawdopodobnie umarł w taki sam sposób jak Achilles, bo nie był w stanie chodzić, czyli poruszać się po polu bitwy. W dzisiejszych czasach sportowcy, zwłaszcza biegacze, powinni uważać na stany zapalne ścięgna Achillesa. Problemy ztymi ścięgnami są często ściśle związane ze stopą i często borykają się z nimi również panie noszące buty na wysokim obcasie.
18) Na stopie znajdziesz Mortona, Lisfranca i Choparta
W kontekście stopy możesz usłyszeć terminy Morton, stopa Mortona lub nerwiak Mortona. Nazwy te pochodzą od W. T. G. Mortona, amerykańskiego dentysty i pioniera znieczulenia. Nerwiak Mortona to narośl na zakończeniach nerwowych najczęściej pomiędzy trzecią i czwartą kością śródstopia. Ten obrzęk jest bardzo bolesny przy ucisku, nieprzyjemny i powoduje elektryzujący ból. Jeśli dana osoba ma również płaskostopie, będzie to dla niej bardzo niewygodne.
Stopa Mortona oznacza, że drugi palec u nogi jest dłuższy od pierwszego, ze względu na dłuższą drugą kość śródstopia w porównaniu z dużym palcem. Zmiana ta powoduje przeniesienie punktu podparcia i odbicia z palucha na drugi palec. Dlatego odbicie nie jest wystarczające, u danej osoby występuje tendencja do tworzenia się haluksów, obniżania łuku poprzecznego, pojawiania się otarć na nodze w miejscach przeciążonych itp.
Oprócz Mortona na stopie znajdziemy Lisfranca i Choparta. Staw Lisfranca to połączenie kości klinowatych i kości śródstopia, gdzie tworzą one jednostkę funkcjonalną. Jej nazwa pochodzi od J. Lisfranca, francuskiego chirurga i ginekologa. Staw Choparta to połączenie kości skokowej i piętowej z kościami śródstopia. Swoją nazwę zawdzięcza francuskiemu chirurgowi F. Chopartowi, który wykonywał amputacje właśnie w okolicy stawu śródstopia. Linia stawu ma kształt litery S i ma znaczenie dla elastyczności całej nogi. Choć sam Chopart nigdy nie wspomniał o tej amputacji, to rozsławili ją jego współpracownicy.
19) Istnieją różne kształty palców
Czy znasz termin stopa egipska, grecka lub rzymska? Oto trzy główne kształty palców, które najczęściej spotykamy wśród Europejczyków. Istnieje również stopa germańska, celtycka i inna. W zależności od kształtu stopy powinniśmy skupić się na doborze odpowiedniego obuwia, o rodzajach stóp szerzej pisaliśmy tutaj.
Stopa egipska jest najliczniej reprezentowana w populacji europejskiej. Posiada dominujący (najdłuższy) paluch a reszta palców jest ułożona malejąco, dlatego tak ukształtowana stopa stwarza idealne warunki do prawidłowego rozłożenia obciążenia. U stopy greckiej dominuje drugi palec i przejmuje obciążenie. O taką nogę należy dbać profilaktycznie, aby nie pojawiły się trudności (patrz noga Mortona). Stopa rzymska ma trzy pierwsze palce tej samej długości, co również nie jest idealne do przenoszenia obciążenia.
Jako ciekawostkę można wspomnieć, że niektóre źródła przypisują poszczególnym kształtom stóp określone cechy osobowości. Stopa egipska ma należeć do przyjacielskich romantyków, kochających przyrodę, którzy jednak często chronią swoją prywatność i mają tendencję do odkładania swoich obowiązków na później. Mówi się, że stopę grecką mają osoby kreatywne, o aktywnym, wysportowanym charakterze, często wrażliwe wewnętrznie i zestresowane, choć nie okazujące tak bardzo swoich emocji. Stopy rzymskie natomiast należą się do osób towarzyskich, o zrównoważonej osobowości, które lubią się uczyć, ale często chcą, żeby było tak, jak one sobie życzą i nie lubią się dostosowywać. Trzeba dodać, że różne źródła różnią się w swoich przewidywaniach, więc nie należy przywiązywać zbyt dużej wagi do takich twierdzeń.
20) Kształty butów ewoluują z biegiem czasu
Kształty butów ewoluują z biegiem czasu, zmieniają się trendy, jakie buty nosić, a jakie nie są już odpowiednie dla stopy. Dawniej ludzie cierpieli dla urody, nosili małe buty i dobrowolnie deformowali stopy. Jednak coraz większa część społeczeństwa zwraca uwagę na prawidłowe funkcjonowanie stóp, buty dobieramy nie tylko pod kątem rozmiaru (długości), ale także innych parametrów (szerokość, elastyczność, płaska podeszwa,…), aby aby dać stopom to, co najlepsze. Na szczęście buty barefoot cieszą się coraz większą popularnością i w kontekście zdrowego obuwia możemy je tylko polecić.